ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ:

Συλλογή Ε. Χρηστομάνου, Αθήνα.

Christie's Athens, Greek Sale 24/5/2000, αρ. 88.

Ιδιωτική συλλογή, Αθήνα.

ΕΚΤΕΘΗΚΕ:

Αθήνα, Παρνασσός, 1926 (πιθανών με τον τίτλο ‘Νωρίς το πρωί – Martigues’).

ΕΝΤΥΠΑ:

Α. Κούρια, Μιχάλης Οικονόμου, εκδόσεις Αδάμ, Αθήνα 2001 (αναφέρεται σ. 33, απεικονίζεται σ. 74).

Μια χαρισματική επίδειξη της εξαιρετικής ικανότητας του καλλιτέχνη να μετατρέπει ένα απλό, συνηθισμένο θέμα σε μια εξαιρετικά υποβλητική εικόνα, Ο Παλιός μύλος και σπίτια είναι ένα όραμα ‘ταπεινού μνημείου’ που περιβάλλεται από έναν φευγαλέο ιριδισμό και σχεδόν ένα μουσικό αποτέλεσμα. Έχοντας αποδοθεί με εξαιρετικά τραχιά, καμπυλόγραμμα σχήματα και όπως απολαυστικά αντανακλούνται σε ρηχά ήρεμα νερά, αυτά τα λιτά, παραθαλάσσια, πλίνθινα κτίρια γίνονται εικόνες προσωπικής αλήθειας που βρίσκεται μεταξύ του πραγματικού χρόνου και της μνήμης.

Το μοτίβο του σπιτιού που αντανακλάται στο νερό είναι ένα αγαπημένο και επαναλαμβανόμενο θέμα σε όλο το έργο του Οικονόμου, θυμίζοντας μακρινές μνήμες σημαδεμένες από τα πρώτα βιώματα και αναμνήσεις του Αιγαίου και της γενέτειρας του, τον Πειραιά. Κατά τη διάρκεια της εικοσάχρονης παραμονής του στο Παρίσι (1906-1926), ο ζωγράφος ταξίδεψε σε όλη την Βρετανία, Νορμανδία και νότια Γαλλία, ειδικά στην περιοχή γύρω από την πόλη Martigues,¹ απεικονίζοντας τα γραφικά δρομάκια, τα παλαιά σπίτια και τους παλιούς μύλους, τα οποία συλλαμβάνονται σε ένα ευρύ φάσμα απαλών τονικοτήτων και δομούνται με μια αίσθηση γλυπτικής ισορροπίας και μονιμότητας. Πολλοί από αυτούς τους πίνακες περιλήφθηκαν στην πρώτη, προσωπική έκθεση του καλλιτέχνη στην Αθήνα (1926) και, όπως σημείωσε η ιστορικός τέχνης Α. Κούρια, "συγκαταλέγονται μεταξύ των καλύτερων παραδειγμάτων όχι μόνο από την αρχική περίοδο του καλλιτέχνη, αλλά από όλο το έργο του."²

Στην μονογραφία της για τον Οικονόμου, η Κούρια αναφέρεται στον Παλιό μύλο και σπίτια για να συζητήσει την τοπογραφική ταυτότητα των θεμάτων του καλλιτέχνη, "η πρόθεση του Οικονόμου δεν ήταν να συλλάβει τον κόσμο με περιγραφική ακρίβεια, αλλά, μάλλον, να υπερβεί την εξωτερική πραγματικότητα για να διαμορφώσει μιας προσωπική καλλιτεχνική όραση. Στην πραγματικότητα, σε μερικές περιπτώσεις δημιούργησε πρωτότυπες συνθέσεις. Ίσως τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι κάποιοι πίνακες από τα χρόνια του στη Γαλλία, που απεικονίζουν παλιούς μύλους, όπως και στον πίνακα Παλιός μύλος και σπίτια, τους οποίους τοποθετεί ομοιόμορφα κοντά στην ίσαλο γραμμή, έχοντας μόνιμα μια εμμονή για το διπλό σχήμα των παραθαλάσσιων κτιρίων και των αντανακλάσεων τους στο νερό."³

Όπως σημείωσε ο καθηγητής Α. Κωτίδης, "το στοιχείο της αντίστροφης συμμετρίας, το οποίο παρουσιάστηκε από την αντανάκλαση του στερεού στο υγρό, αυτή η συνύπαρξη του τεχνητού/στερεού με το φυσικό/υγρό, παρέχει στο ζωγράφο μια διπολικότητα που του επιτρέπει να εκφράσει την ψυχολογική του κατάσταση. Προσπαθεί να βρει μια ισορροπία μεταξύ της ασφάλειας και της αβεβαιότητας τις προσωπικής του ζωής, με τον ίδιο τρόπο που επιδιώκει ισορροπία στον εικαστικό του κόσμο."⁴
 

¹ Martigues, η ‘Βενετία της Προβηγκίας’, όπως συχνά αποκαλείται, είναι μια πόλη κοντά στη Μασσαλία που προσέλκυσε αυτές τις εξέχουσες φυσιογνωμίες της σύγχρονης τέχνης, όπως τους Ντέρεν (Derain), Ντούφι (Dufy) και Μπρακ (Braque).
² Α. Κούρια, Μιχάλης Οικονόμου [στα Ελληνικά], εκδ. Αδάμ, Αθήνα 2001, σ. 27-28.
³ Στο ίδιο, σ. 33.
⁴ Α. Κωτίδης, στο Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών [στα Ελληνικά], τ. 3, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1999, σ. 350 - 351.